Ποδηλάτες. Έχει γεμίσει η Αθήνα ποδηλάτες. Και δρομείς. Πολλοί δρομείς, παντού. Προσοχή: δεν αναφέρομαι σε ανθρώπους που ποδηλατούν ή τρέχουν καμιά φορά – μιλάω για ποδηλάτες και δρομείς, ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται μέσα από αυτές τις δραστηριότητες. Γιατί, όταν το ποδήλατό σου κοστίζει ένα χιλιάρικο (ή και περισσότερο) και τα ρούχα που φοράς ενόσω εξασκείς τις δραστηριότητες αυτές είναι επίσης πανάκριβα, κατασκευασμένα από υλικά που εφηύρε κάποιος επιστήμονας της NASA, κλεισμένος για χρόνια μέσα σε ένα ανήλιαγο εργαστήριο, δεν μπορεί να είσαι χαβαλές, μάλλον παίρνεις το χόμπι σου στα σοβαρά…

Ομολογώ ότι μου φαίνεται παράξενο. Θέλω να πω ότι ανήκω σε μια γενιά ανθρώπων που θεωρούσα ότι αντιμετωπίζει οποιαδήποτε μορφή μακροχρόνιας ενασχόλησης με τη σωματική άσκηση ως παραλογισμό ή, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ως εκκεντρική συμπεριφορά. Για να μη μασάω τα λόγια μου, αθλούμαι και γυμνάζομαι σχεδόν αδιάκοπα από το 1984 μέχρι σήμερα και με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι περισσότεροι άνθρωποι στο περιβάλλον μου με θεωρούν ψιλο-παλαβό. Πώς στην ευχή λοιπόν ξύπνησα ένα πρωί σε μια πόλη όπου αφθονούν οι ποδηλάτες και οι δρομείς που ασχολούνται με το χόμπι τους επιδεικνύοντας το ζήλο του άρτι προσήλυτου σε θρησκευτική αίρεση?

Δεν μπορώ να το εξηγήσω, μόνο υποθέσεις μπορώ να κάνω. Κατ’ αρχάς, βλέπω ότι οι ενασχολούμενοι με αυτά τα αθλήματα αντοχής δεν είναι πολύ νεαροί στην ηλικία – τριάντα και βάλε, μέχρι σαράντα και κάτι. Μπορώ να υποθέσω λοιπόν, ότι στην εποχή της οικονομικής κρίσης, άνθρωποι οι οποίοι στο προηγούμενο καθεστώς της αφθονίας θα αυτοπροσδιορίζονταν μέσα από την επαγγελματική καταξίωση και τα υλικά αγαθά που αυτή συνεπαγόταν (σπίτια, τζιπάκια, ακριβά ρούχα, ρολόγια, κινητά κ.ά.), τώρα αναζητούν να εδραιώσουν κάπου αλλού μια σχέση αιτιότητας ανάμεσα στην συνεπή προσπάθεια και τη βελτίωση. Πριν από χρόνια, αν ξέμενες στο γραφείο για μια δυο ώρες μετά το τέλος του ωραρίου, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα εξελιχθείς επαγγελματικά. Σήμερα, αν κάνεις ποδήλατο σαν μανιακός με τις ώρες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γίνεις… καλύτερος στο ποδήλατο. Κακά τα ψέματα, οποιαδήποτε μορφή σωματικής άσκησης δίνει στους ανθρώπους μία αίσθηση – σε μεγάλο βαθμό αληθή – ότι μπορούν να ελέγξουν ένα κομμάτι της ζωής τους.

Προσθέστε τώρα την εγγενή ευφορική διάσταση της αερόβιας δραστηριότητας (μετά από παρατεταμένη άσκηση ο εγκέφαλος παράγει ενδορφίνες τόσες που μπορούν να μετατρέψουν φυσιολογικούς ανθρώπους σε πρεζάκια). Προσθέστε ακόμη την ανάγκη που έχουμε σχεδόν όλοι να ανήκουμε σε κοινότητες (τα φανταχτερά αθλητικά ρούχα παίζουν και αυτόν το ρόλο, της «ένταξης»). Προσθέστε την αφθονία πληροφοριών που μπορεί κανείς να βρει σήμερα στο Ίντερνετ για μεθόδους και προγράμματα προπόνησης (τι να τον κάνεις τον προπονητή, όταν ξέρεις πόσα χιλιόμετρα και με τι ταχύτητα τρέχει ημερησίως ο Mo Farah ή ποδηλατεί ο Lance Armstrong?). Τέλος, προσθέστε τις μηδενικές ανάγκες σε υποδομές και εγκαταστάσεις που έχουν το τρέξιμο και η ποδηλασία (για να παίξεις μπάσκετ χρειάζεσαι γήπεδα, για να τρέξεις αρκούν τα πεζοδρόμια). Το τελικό άθροισμα μπορεί να εξηγήσει ικανοποιητικά γιατί έχει γεμίσει ο τόπος από τύπους και τύπισσες που ιδροκοπούν καθημερινά στους δρόμους και τα πάρκα της Αθήνας και γιατί κάθε Σαββατοκύριακο κάπου στην πόλη γίνεται ένας αγώνας δρόμου ή ποδηλασίας…

«Και πού το κακό?», θα με ρωτήσετε. «Οι άνθρωποι ασκούνται συστηματικά, αντί να κάθονται στον καναπέ τρώγοντας πατατάκια ή στα μπαρ πίνοντας μπύρες, σωστά?» Μμμμμ, δεν είμαι βέβαιος. Εκεί που οι αισιόδοξοι βλέπουν να μπαίνουν τα θεμέλια μιας νέας κουλτούρας φυσικής αγωγής και αθλητισμού, εγώ βλέπω μία μόδα που θα ξεθυμάνει μέσα σε λίγα χρόνια (αφού βεβαίως κάποιοι την αρμέξουν στο έπακρο από οικονομικής άποψης). Και εξηγώ το γιατί: η αίσθησή μου είναι ότι οι όψιμοι αθλητές της ποδηλασίας και των δρόμων αντοχής στην πλειοψηφία τους διάλεξαν αυτές τις δραστηριότητες επειδή είναι… εύκολες. Το τρέξιμο, η ποδηλασία* (όπως επίσης και το κολύμπι και το περπάτημα) είναι βασισμένες σε κινήσεις που η αθλητική επιστήμη αποκαλεί «κυκλικές» – κινήσεις που επαναλαμβάνονται ρυθμικά, ξανά και ξανά και ξανά. Ο ασκούμενος δεν καλείται να λύσει ένα πρόβλημα κινητικής φύσης. Ένας ποδοσφαιριστής πρέπει να ντριμπλάρει έναν αμυντικό, να τρέξει γρήγορα ενώ διατηρεί τον έλεγχο της μπάλας και να βρει τη σωστή γωνία για να σουτάρει εκεί όπου ο τερματοφύλακας δεν θα μπορέσει να αποκρούσει, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθεί το υπόλοιπο γήπεδο για να ξέρει που βρίσκονται συμπαίκτες και αντίπαλοι. Ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα ενός αρσιβαρίστα πρέπει να «ενορχηστρώσουν» δεκάδες μύες, έτσι ώστε αυτοί να συσταλούν την κατάλληλη στιγμή σε μία συντονισμένη προσπάθεια που θα φέρει τη βαρυφορτωμένη μπάρα από το πάτωμα στη θέση στήριξης πάνω από το κεφάλι. Για να γίνεις καλός ποδοσφαιριστής ή αρσιβαρίστας (ή τενίστας ή παίκτης του χάντμπολ ή παλαιστής κ.λπ) χρειάζονται πολλές σωματικές ικανότητες και δεξιότητες (εύρος κίνησης αρθρώσεων, συσταλτική ικανότητα μυών, συντονισμός, ισορροπία, ταχύτητα, γνώσεις τεχνικής και τακτικής κ.ά) που πρέπει να καλλιεργηθούν από σχετικά νεαρή ηλικία. Ποδοσφαιριστής στα σαράντα δεν γίνεσαι. Δρομέας στα σαράντα γίνεσαι. Δεν χρειάζεσαι τεχνική, ένα ζευγάρι παπούτσια χρειάζεσαι.

Τολμάω λοιπόν να κάνω την υπόθεση ότι οι περισσότεροι από τους όψιμους φανατικούς  των δρόμων αντοχής ή της ποδηλασίας δεν έχουν αθλητική κουλτούρα από τα παιδικά/εφηβικά τους χρόνια, άρα δεν ευτύχησαν να έχουν μία ευρεία και στιβαρή βάση από αυτό που οι σοβιετικοί αθλητικοί επιστήμονες αποκαλούσαν «Γενική Σωματική Προετοιμασία». Σε αντίθεση με τη διαδεδομένη άποψη ότι στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση τα παιδιά γίνονταν αθλητές από την κούνια μέσα από απάνθρωπες προπονητικές μεθόδους, στην πραγματικότητα τα παιδιά εκτίθονταν από μικρή ηλικία σε μία μεγάλη ποικιλία από αθλοπαιδιές, ασκήσεις δύναμης και ακροβατικές ασκήσεις οι οποίες αύξαναν την ικανότητας του οργανισμού να εκτελέσει καλύτερα οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα! Με εξαίρεση αθλήματα που απαιτούν ακραία ευλυγισία (όπως π.χ. η ενόργανη γυμναστική), τα παιδιά στη Σοβιετική Ένωση άρχιζαν να εξειδικεύονται σε ένα άθλημα μετά την ηλικία των δεκατεσσάρων – όχι εξειδίκευση, αλλά γενική σωματική προετοιμασία! Ο λόγος γι’ αυτό είναι πολύ απλός: η πρόωρη εξειδίκευση οδηγεί αρχικά σε αύξηση της απόδοσης του αθλητή, αλλά νομοτελειακά καταλήγει σε στασιμότητα – η βελτίωση σταματά, ο αθλητής πιάνει «ταβάνι» πολύ νωρίς! Και κάτι ακόμη: η πρόωρη εξειδίκευση οδηγεί σε δρομείς που δεν μπορούν να κάνουν δέκα πους απς, σε κολυμβητές που δεν μπορούν να τρέξουν ένα χιλιόμετρο και σε ποδηλάτες που δεν μπορούν να σταθούν όρθιοι αν δεν στηρίζονται σε ένα τιμόνι…

Βίντεο με στιγμιότυπα από την προετοιμασία της πολωνικής ομάδας άρσης βαρών στη δεκαετία του ’70. Απόλυτα εξειδικευμένοι αθλητές, που ωστόσο χρησιμοποιούσαν και δραστηρότητες εντελώς διαφορετικές από το άθλημά τους στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους (δείτε το βίντεο περίπου στο 3.30)

Στα παιδικά και τα νεανικά μου χρόνια ακολουθούσαμε τη «σοβιετική προσέγγιση» κατά τύχη. Η γειτονιά όπου μεγάλωσα είχε αλάνες, όπου παίζαμε ποδόσφαιρο σχεδόν καθημερινά, όπως επίσης και κυνηγητό. Κυκλοφορούσα ολημερίς με το ποδήλατό μου. Στο γυμνάσιο ευτύχησα να έχω γυμναστές που μας έβαζαν να παίζουμε μπάσκετ και χάντμπολ, να κάνουμε κυβιστήσεις, τροχούς, κατακόρυφο, ρίψεις με τη medicine ball, πους άπς και κοιλιακούς, ενώ μας πήγαιναν κατά καιρούς και στο γήπεδο των προσκόπων δίπλα στο σχολείο να πετάμε σφαίρα και ακόντιο (προς κ.κ. Μπαϊλη, Σαμάρα και Τάτση: παρόλο που είναι μάλλον απίθανο να διαβάζετε αυτό εδώ το κείμενο, θέλω να σας ευχαριστήσω από την καρδιά μου). Στα δεκαπέντε μου δοκίμασα την Ολυμπιακή άρση βαρών (για ένα χρόνο), στα δεκαεπτά μου το Τάε Κβον Ντο (για δύο χρόνια). Ακολούθησαν τα φοιτητικά μου χρόνια και η στρατιωτική μου θητεία, όπου η σχέση μου με τη σωματική άσκηση και τον αθλητισμό ήταν πρακτικά μηδέν. Ωστόσο, όταν στα είκοσι επτά μου αποφάσισα να δοκιμάσω τον αθλητισμό στα σοβαρά, έφτασα να εκπροσωπήσω την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο – δεν διέπρεψα, αλλά έφτασα πολύ πιο πέρα από εκεί που θα φτάσουν οι περισσότεροι. Στα σαράντα μου πήρα μέρος σε αγώνες δύναμης και kettlebell sport και σήμερα, στα σαράντα πέντε μου, σκοπεύω να συνεχίσω να προπονούμαι και να βελτιώνομαι για πολλά χρόνια ακόμη, εφόσον το σώμα μου θα το επιτρέπει. Και, αν με ρωτάτε, το χρωστάω στη μεγάλη βάση γενικής σωματικής προετοιμασίας που οικοδόμησα όταν ήμουν μικρός. Δεν εξειδικεύθηκα πρόωρα, έκανα πολλά πράγματα σε ένα μέσο επίπεδο.

Αν λοιπόν η πρόωρη αθλητική εξειδίκευση οδηγεί μοιραία σε στασιμότητα, πού θα μπορούσε να οδηγήσει η όψιμη αθλητική εξειδίκευση, χωρίς τα θεμέλια της γενικής σωματικής προετοιμασίας? Μακάρι να βγω ψεύτης, αλλά αυτό που βλέπω εγώ για το μέλλον είναι χιλιάδες ακριβά ποδήλατα κλεισμένα σε αποθήκες όπου θα τα τρώει η σκόνη και αμέτρητα μπλουζάκια και βερμούδες dry fit κλεισμένα στη ναφθαλίνη. Γιατί, είναι εύκολο να κάνεις τον αθλητή για όσο καιρό βελτιώνεσαι. Μετά, όταν πιάσεις ταβάνι, ο καναπές και τα πατατάκια γίνονται έξαφνα ακαταμάχητα ελκυστικά.

Τι προτείνω? Κάνε ποδήλατο ή τρέξιμο, αλλά κάνε και λίγη γυμναστική αδερφέ, για να μάθει το σώμα να κάνει κι άλλα πράγματα. Ιδού οι καλύτερες ασκήσεις που μπορώ να σκεφτώ:
– Σανίδα για κοιλιακούς
– Πους απς (αφού καταφέρεις να κρατήσεις τη σανίδα για ένα λεπτό)
– Έλξεις σε μονόζυγο
– Βαθειά καθίσματα με βάρος
– Άρση Deadlift ή αιώρηση με kettlebell
– Κυβιστήσεις (μπορεί να σου χρειαστούν αν καμιά μέρα γλιστρήσεις και πέσεις)
Δοκίμασε ακόμη να μάθεις να χορεύεις με παρτενέρ – ο ρυθμός και ο συντονισμός δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν.

Sugar Ray Robinson, ένας πυγμάχος που χορεύει, και Gene Kelly, ένας χορευτής που θα μπορούσε να διαπρέψει σε μια σειρά από αθλήματα. Το τρέξιμο και η ποδηλασία δεν απαιτούν ούτε καλλιεργούν το συντονισμό, την επιδεξιότητα ή τη χάρη.

Φίλε μου ποδηλάτη, αγαπητέ μου δρομέα, ευχή και κατάρα σου αφήνω: ξέχνα την εξειδίκευση. Γιατί μπορεί να διάλεξες να γίνεις αθλητής αργά, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να βελτιώνεσαι και να το διασκεδάζεις για πολλά χρόνια ακόμη.

* Η ορεινή ποδηλασία (mountain bike) διαφέρει σε αυτό, καθώς ο ποδηλάτης καλείται να πάρει αποφάσεις και να εκτελέσει κινήσεις ταχύτατα, ανάλογα με την εδαφική διαμόρφωση του μονοπατιού που ακολουθεί.

Pin It on Pinterest